Οικονομικά σκάνδαλα, η άνοδος και η πτώση της Δικτατορίας, οι νεκροί της εξέγερσης

49 χρόνια μετά, και ακόμη αναδύονται ερωτήματα των οποίων οι απαντήσεις εξυπηρετούν πολύχρωμα πολιτικά αφηγήματα. Υπήρχαν νεκροί; Η Χούντα έκανε έργα και ευνόησε την οικονομία; Το Πολυτεχνείο έριξε τη Χούντα; Απαντήσεις δίνουν άνθρωποι που έχουν μελετήσει τα ιστορικά γεγονότα, όπως ακριβώς έγιναν.

Ο Γιάννης Στεφανίδης, ιστορικός-καθηγητής στη Νομική ΑΠΘ, αναλύει το πώς ανέβηκε, αλλά και το γιατί και το πώς έπεσε η δικτατορία των συνταγματαρχών, ενώ με τον δημοσιογράφο και συγγραφέα του βιβλίου «Λαμόγια στα Χακί», συζητάμε για το γνωστό αφήγημα που θέλει την οικονομία κατά τη διάρκεια της επταετίας να ευδοκιμεί αλλά και τα οικονομικά σκάνδαλα της Χούντας. Απαντήσεις για τους νεκρούς του Πολυτεχνείου παίρνουμε από τη μελέτη του Έλληνα Ιστορικού και πρώην Διευθυντή Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών, Λεωνίδα Φ. Καλλιβρετάκη.

«ΕΓΙΝΑΝ ΕΡΓΑ ΚΑΙ ΔΡΟΜΟΙ»
απαντά ο Διονύσης Ελευθεράτος

Έχω ακούσει από τον νυν, μάλιστα, υπουργό Ανάπτυξης, Άδωνι Γεωργιάδη, την ατάκα πως «η οικονομία που παραδόθηκε το 1974 ήταν μία κούκλα». Η πραγματικότητα είναι πως το 1974 ήταν η πρώτη φορά μετά τον πόλεμο που η Ελλάδα βίωνε ύφεση της τάξεως -6,4% και ο πληθωρισμός ήταν στο 26,9%, ενώ τον Ιανουάριο του ’74 είχε φτάσει πάνω από 33%. Αυτό που έκανε η Χούντα ήταν μια προσπάθεια να κρατήσει τον πληθωρισμό σε πολύ χαμηλά επίπεδα και να αναθερμάνει την οικονομία με πιστώσεις σε συγκεκριμένους κλάδους, κυρίως τουρισμό. Έτσι, είχαμε απίστευτες συμβάσεις, μεγάλη εκροή συναλλάγματος και επιβάρυνση των δημοσιονομικών, αλλά στην πραγματικότητα δεν ήρθαν περισσότερα ξένα κεφάλαια.

Όσο για τα έργα, συγκεκριμένα, η Χούντα ναι έκανε δρόμους, έγιναν έργα, η Ελλάδα σημείωσε ρυθμούς ανάπτυξης την ίδια ώρα που άνθρωποι μετανάστευαν για ένα κομμάτι ψωμί, ΑΛΛΑ πολλές συμβάσεις είχαν υπογραφεί πριν τη Χούντα… Και σε όλες τις εποχές γίνονται έργα…Δε γίνεται κάποιος να νοσταλγεί και να υποστηρίζει μια εποχή τέτοια για τους δρόμους, ΠΡΕΠΕΙ να δούμε τους όρους που έγιναν και τις υπερτιμολογήσεις…

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΣΚΑΝΔΑΛΑ
απαντά ο Διονύσης Ελευθεράτος

Είχαμε σκάνδαλα όπως Μακ Ντόναλντ, Nestle, Litton… Ο Μακ Ντόλαντ που θα έκανε την Εγνατία πήρε έναν σκασμό λεφτά και δεν έκανε τίποτα. Με τη Nestle χαντακώθηκε η ελληνική γαλακτοβιομηχανία και παρουσιάστηκε το πρωτοφανές -ίσως και παγκοσμίως- φαινόμενο, να παίρνει η Χούντα μέτρα προστατευτισμού υπέρ της Nestle.

Είχαμε το σκάνδαλο με τα μαύρα κρέατα. Από το 1972 μέχρι το ’74, η Χούντα διέπραξε ένα υγειονομικό και οικονομικό σκάνδαλο, ενώ η εμπλοκή του Παττακού, όπως απεδείχθη, όταν άμεση. Είχε κανονίσει με λαδώματα να εξασφαλίσουν κάποιοι εισαγωγής το μονοπώλιο στην αγορά κρέατος κι έκαναν εισαγωγές ακατάλληλου κρέατος από Αργεντινή και Ροβεσία. Τα έπαιρναν φθηνά και τα διοχέτευσαν σε υψηλή τιμή στην αγορά. Ήταν ένα σκάνδαλο που έφτασε και σε στρατοδικείο, όταν ανετράπη ο Παπαδόπουλος και ανέλαβε ο Ιωαννίδης που ήθελε να δείξει ότι δεν ήταν διεφθαρμένος.  Είχαμε και το σκάνδαλο με το τάμα του έθνους όπου εξαφανίστηκε το 90% από τα χρήματα που προορίζονταν για να γίνει ένας ναός στα Τουρκοβούνια.

Το πιο χτυπητό σκάνδαλο που δεν είναι και τόσο γνωστό, όπως τα προηγούμενα, ήταν εκείνο με τα θαλασσοδάνεια, όπως έδειξαν δύο μόνο έγγραφα που διασώθηκαν και ήταν εκθέσεις από τον επικεφαλής της ΚΥΠ προς τον Παπαδόπουλο, οι οποίες παρουσίαζαν τα θαλασσοδάνεια που ήταν μπλεγμένοι ανώτερα στελέχη, ο Παττακός και οικογένειες/συγγενείς των στελεχών αυτών. Τα θαλασσοδάνεια έκαναν 3,2 δες δραχμές, το 1% του ΑΕΠ του ’72 δηλαδή… Κι αυτά μόνο από δύο έγγραφα που έτυχε να διασωθούν.

«ΕΠΙ ΧΟΥΝΤΑΣ ΜΕΙΩΘΗΚΕ Η ΑΝΕΡΓΙΑ»
απαντά ο Διονύσης Ελευθεράτος

Η ανεργία ήταν σε χαμηλά επίπεδα από τη δεκαετία του 1960, επειδή είχε μειωθεί το εγχώριο δυναμικό, γιατί το μισό ήταν στη μετανάστευση. Η ανεργία μειώνεται ή με αύξηση της απασχόλησης ή με μείωση όσων ψάχνουν δουλειά εδώ. Αν κάποιος δει τα στατιστικά της απασχόλησης και της μετανάστευσης θα καταλήξει σε όχι κολακευτικά για τη Χούντα συμπεράσματα. Τα πραγματικά χαμηλότερα ποσοστά ανεργίας ήρθαν αργότερα, από το 1977 και μετά.

«ΟΙ ΑΜΕΡΙΚΑΝΟΙ ΕΦΕΡΑΝ ΤΗ ΧΟΥΝΤΑ»
απαντά ο Γιάννης Στεφανίδης

Έλληνες αξιωματικοί έφτιαξαν, συνωμότησαν και κατέλαβαν την εξουσία. Ορισμένοι, ναι, ήταν σε επαφή με αμερικανικές υπηρεσίες κι όλοι είχαν κάποια σχέση με ΗΠΑ. Η CIA γνώριζε γι’ αυτές τις κινήσεις. Αλλά οι Συνταγματάρχες έφεραν τη Χούντα. Οι ΗΠΑ κράτησαν στάση αναμονής, δεν καταδίκασαν, δεν επενέβησαν. Αρχικά κράτησαν απόσταση, ανέχτηκαν και μετά συνεργάστηκαν.

«ΤΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΕΡΙΞΕ ΤΗ ΧΟΥΝΤΑ»
απαντά ο Γιάννης Στεφανίδης

Το Πολυτεχνείο δεν έριξε τη Χούντα, την έφθειρε όμως. Τερματίστηκε ουσιαστικά λόγω της καταστροφής στην Κύπρο, μια πρωτοβουλία του Ιωαννίδη που κατέληξε σε φιάσκο, επενέβη η Τουρκία και μπροστά στο αδιέξοδο, οι στρατιωτικοί παρέδωσαν την εξουσία.

Τα σχέδια προυπήρχαν, ο Ιωαννίδης είχε προγραμματίσει το πραξικόπημα και οι αξιωματικοί ήταν δυσαρεστημένοι -μεταξύ άλλων- με την προσωποπαγή λογική του Παπαδόπουλου.

ΥΠΗΡΧΑΝ ΝΕΚΡΟΙ;
από μελέτη του Λεωνίδα Φ. Καλλιβρετάκη

Αμέσως μετά την εισβολή του στρατού και την εκκένωση του Πολυτεχνείου, η χούντα ανακοίνωσε ότι κατά τη διάρκεια των αιματηρών επεισοδίων υπήρξαν 4 νεκροί. Στη συνέχεια ο κατάλογος συμπληρώθηκε σταδιακά, ώστε τελικά ο συνολικός αριθμός των επίσημα αναγνωρισμένων από τη χούντα νεκρών έφθασε τους 15. Ανεξάρτητα όμως του τι παραδεχόταν το καθεστώς, από την πρώτη στιγμή υπήρξαν φήμες για πολύ μεγαλύτερο αριθμό θυμάτων, φήμες που ήταν προϊόν της ζοφερής ατμόσφαιρας της περιόδου εκείνης.

Μετά την μεταπολίτευση και υπό την πίεση της κοινής γνώμης, ανατέθηκε το Σεπτέμβριο του 1974 στον εισαγγελέα Δημήτριο Τσεβά, να διενεργήσει προκαταρκτική εξέταση.  Στο πόρισμα του (14.10.1974), ο εισαγγελέας Δ. Τσεβάς σημείωνε εισαγωγικά ότι:
«Ανεξιχνίαστος παραμένει εισέτι ο ακριβής αριθμός των νεκρών. Σύντονοι κατεβλήθησαν προς την κατεύθυνσιν αυτήν προσπάθειαι και πέραν των αμέσως ή εμμέσως περιερχομένων εις γνώσιν μου, έκκλησις δια του τύπου δημοσία διετυπώθη, όπως καταγγελθώσιν ή αναφερθώσι περιπτώσεις θανάτων ή και εξαφανίσεων ατόμων συνεπεία των γεγονότων του Πολυτεχνείου […]. Κατά την διαδρομήν της ερεύνης εβεβαιώθησαν ή και απλώς επιθανολογήθησαν περιστατικά εδραιούντα παρ’ εμοίτην πεποίθη-σιν ότι οι νεκροί εκ των γεγονότων του Πολυτεχνείου υπήρξαν περισσότεροι των επισήμως ανακοινωθέντων».
Ο Τσεβάς εκτιμούσε ότι ο αριθμός των νεκρών μπορεί να φθάνει τους 34 (18 επώνυμους και 16 ανώνυμους), τους οποίους διέκρινε σε τρεις κατηγορίες: *
α) Επισήμως ανακοινωθέντες νεκροί, στους οποίους περιλάμβανε τους γνωστούς 15.
β) Νεκροί πλήρως βεβαιωθέντες, στους οποίους περιλάμβανε άλλους 3.
γ) Νεκροί βασίμως προκύπτοντες, στους οποίους συγκατέλεγε 16 ανώνυμους νεκρούς, για τους οποίους υπήρξαν επώνυμες καταθέσεις. Σε αυτούς συγκαταλέγονται 10 που προέκυψε ότι διακομίστηκαν στο Ρυθμιστικό Κέντρο Αθηνών, χωρίς να καταχωρηθούν επισήμως.

Ο «επίσημος» κατάλογος, που έχει συνταχθεί με μέριμνα κυρίως της Προοδευτικής Ένωσης Μητέρων Ελλάδας (Π.Ε.Μ.Ε.), περιλαμβάνει 88 ονόματα, που δεν αναφέρονται πλέον αποκλειστικά στην περίοδο του Νοεμβρίου 1973, αλλά σε όλο το χρονικό διάστημα της δικτατορίας 1967-1974. Ανάμεσα τους ξεχωρίζουν όλες οι γνωστές περιπτώσεις των θυμάτων της χούντας, από τα θύματα του πραξικοπήματος και τους λιγότερο ή περισσότερο ανεξιχνίαστους θανάτους επωνύμων αντιπάλων του καθεστώτος, μέχρι τους αγωνιστές που έχασαν τη ζωή τους προβαίνοντας σε πράξεις αντίστασης και, φυσικά, τους νεκρούς του Πολυτεχνείου.

Μέχρι τη στιγμή αυτή, έχουν καταγραφεί εικοσιτέσσερις (24) πλήρως τεκμηριωμένες περιπτώσεις. Παράλληλα, έχει συγκροτηθεί ένας κατάλογος δεκαέξι (16) ανωνύμων περιπτώσεων που είχε θεωρηθεί σε κάποια στιγμή της διαδικασίας ότι «προκύπτουν βασίμως» ως νεκροί, από επίσημες, επώνυμες και σχετικά αξιόπιστες καταθέσεις, με συγκεκριμένα στοιχεία. Τέλος, η έρευνα έχει θέσει στο μικροσκόπιο τριάντα (30) επώνυμες περιπτώσεις, που εμφανίζονται επίμονα στους περισσότερους καταλόγους από το 1974 μέχρι και σήμερα, χωρίς να έχουν ποτέ τεκμηριωθεί. Όλες αυτές οι ανώνυμες και οι αμφιλεγόμενες επώνυμες περιπτώσεις παραμένουν σε εκκρεμότητα, προκειμένου να διερευνηθούν περισσότερο, προτού αποφασιστεί οριστικά να υιοθετηθούν ή να απορριφθούν.

Ένα δεύτερο σκέλος της έρευνας προς την ίδια κατεύθυνση είναι η καταγραφή των τραυματιών. Όπως αναφέραμε ήδη, η προκαταρκτική έρευνα πιστοποίησε 1.103 τραυματίες, βάσει των καταστάσεων που απέστειλαν στον Δ. Τσεβά τα νοσοκομεία, οι κλινικές και ορισμένοι μεμονωμένοι ιατροί. Όπως όμως παραδέχεται και ο ίδιος ο εισαγγελέας, σε αυτούς πρέπει να προστεθεί και «ανεξακρίβωτον πλήθος ετέρων πολιτών», οι οποίοι «ή εφυγαδεύοντο υπό των ιατρών, ή ενοσηλεύοντο οίκοι, ή και ουδαμού προς νοσηλεία κατέφυγον, φοβούμενοι προφανώς δυσάρεστους δι’ αυτούς ή τας οικογενείας των εξελίξεις». Είναι ενδεικτικό του κλίματος μέσα στο οποίο εξελίσσονταν τα δραματικά γεγονότα εκείνων των ημερών, το γεγονός ότι με σχετική διαταγή που εξέδωσε στις 17.11.1973, ο τότε επικεφαλής των Ενόπλων Δυνάμεων στρατηγός Ζαγοριανάκος έλαβε μέριμνα να απαγορεύσει ρητά «την προσωρινήν περιθαλψιν κατ’ οίκον προσώπων μη ενοικούντων μετά της οικογενείας ήτις παρέχει την περίθαλψιν, εάν τούτο δεν δηλωθή- εντός τριών ωρών εις την οικείαν αστυνομικήν αρχήν».
Ο αριθμός αυτών των θυμάτων που δεν νοσηλεύθηκαν επίσημα παραμένει προς διερεύνηση, να σημειώσουμε πάντως ότι ορισμένες εκτιμήσεις ανεβάζουν το σύνολο των τραυματιών (νοσηλευθέντων και μη) σε 2.000 περίπου.

πηγή the press project