Άρθρο του Τζανέτου Πομόνη*

Το τελευταίο διάστημα στη Ζάκυνθο έχει (ξανα)ανοίξει η κουβέντα για την αλλαγή της ονομασίας της οδού Αναστασίου Ταβουλάρη, καθώς για πολλούς συμπολίτες μας θεωρείται όνειδος το να τιμάται με αυτό τον τρόπο ένας από τους χαρακτηριστικότερους πρωταγωνιστές της Κατοχής.

Σε αυτή τη διαδικασία ανταλλαγής απόψεων ήρθε πρόσφατα να προστεθεί μια πολύ ιδιαίτερη δημοσίευση του προέδρου του Δικηγορικού Συλλόγου Ζακύνθου που φέρνει στο φως κάποια μεταπολεμικά δημοσιεύματα με θετικά διακείμενες προς τον Ταβουλάρη πράξεις και απόψεις μερικών προσωπικοτήτων της μεταπολεμικής Ζακύνθου.

Όμως, αντί αυτά τα τόσο ιδιαίτερα ευρήματα να τύχουν της δέουσας υποδοχής ως στοιχεία και απόψεις που δύνανται να συνεισφέρουν στη δημόσια συζήτηση επί του θέματος (ως θεωρώ πως πρέπει να ήταν και η αρχική πρόθεση του συγγραφέα), ή έστω και ως ουσιαστικά στοιχεία ενός ψυχογραφήματος της μεταπολεμικής Ζακύνθου και των εν λόγω επωνύμων παραγόντων, δυστυχώς βρέθηκαν κάποιοι συμπολίτες μας, ως έτοιμοι από καιρό, να τα θεωρήσουν ως αδιάσειστα επιστημονικά και ιστορικά κριτήρια περί της τελεσίδικης κατάρριψης των «άδικων και συκοφαντικών» κατηγοριών για τον Ταβουλάρη, φτάνοντας ακόμα και στο σημείο ουσιαστικά να «απαιτήσουν» την ιστορική του αποκατάσταση στη συνείδηση των Ζακυνθινών και όχι μόνο.

Και ξεχνούν οι τόσο βιαστικοί στα συμπεράσματα συμπολίτες μας κάποιες ουσιαστικές παραμέτρους των εν λόγω στοιχείων:

– Οι θετικές γνώμες που παραθέτονται στα εν λόγω ντοκουμέντα δεν παύουν να είναι ΠΡΟΣΩΠΙΚΕΣ απόψεις, οι οποίες, ως τέτοιες, χαρακτηρίζονται εξ ορισμού ως υποκειμενικές, και φέρουν, εκτός του περιεχομένου τους αυτού καθ’ αυτού, απλώς το ειδικό βάρος της εκάστοτε «προσωπικότητας», συναθροίζοντας τις ιδιαίτερες συνθήκες της χρονικής συγκυρίας και της θέσης από την οποία εκφράστηκαν. Άλλωστε, οι περισσότεροι Ζακυνθινοί έχουν υπάρξει κοινωνοί προσωπικών αφηγήσεων και απόψεων για τις εν λόγω περιόδους, από διάφορους εκ των πρωταγωνιστών, ενώ πολλοί έχουν γνώση ως και της ευρέως διαδεδομένης άποψης πως η ονοματοδοσία της συγκεκριμένης οδού έγινε για να εξυπηρετήσει τον ευγενή σκοπό του προσεταιρισμού των ψήφων των Βολιμιατών…

– Η πολιτική κοινωνική θεώρηση που επικρατούσε τις δεκαετίες του ‘50 και του ’60, καθώς και του πρώτου μισού της δεκαετίας του ’70, για το ρόλο των κατοχικών κυβερνήσεων και των πρωταγωνιστών τους, απέχει παρασάγγας από τη σημερινή. Ήταν μια εποχή όπου είχαν ισχυρότατα ερείσματα ακόμα και οι απόψεις πως τα τάγματα ασφαλείας στην Κατοχή επιτέλεσαν εθνικό ρόλο για την αντίκρουση των «κομμουνιστών», πως το ΕΑΜ ήταν χειρότερο από του Ναζί, πως δεν ήταν μεμπτό να έχει σκοτώσει κανείς «αντάρτες», καθώς δε θεωρούνταν καν Έλληνες, ενώ δεν ήταν απίθανο ένας κεντρώος δημοκράτης να ήταν συγχρόνως και σφόδρα αντικομουνιστής μέχρι… «υπερβολής»!

– Οι συγκεκριμένοι Ζακυνθινοί πιθανότατα δεν υπήρξαν αυτόπτες ή αυτήκοοι μάρτυρες των τεκταινόμενων στην πρωτεύουσα κατά την Κατοχή, παρά έλαβαν γνώση μέσω προσωπικών αφηγήσεων τρίτων ή φημών, ενώ δεν υπήρχε καν η δυνατότητα σφαιρικής ενημέρωσή τους, καθώς το επίσημο κράτος δε διευκόλυνε σε καμία περίπτωση την ιστορική έρευνα για τη συγκεκριμένη περίοδο. Άλλωστε, η αδέσμευτη ιστορική μελέτη περί των Ταγμάτων Ασφαλείας και των πεπραγμένων των Κατοχικών Κυβερνήσεων ήταν νομικά απαγορευμένη μέχρι τη Μεταπολίτευση, με τη νομοθεσία «περί αναμόχλευσης παθών». Μόνο μετά το 1981 η επιστημονική έρευνα ουσιαστικά μπόρεσε να παράγει πρωτογενή ιστορική γνώση για τα γεγονότα της Κατοχής, και μάλιστα χωρίς να έχει εξαντλήσει το αντικείμενο ή τις πηγές, καθώς συνεχώς, έως και πολύ πρόσφατα, βλέπουν το φως της δημοσιότητας νέα στοιχεία και ντοκουμέντα.

<—>

Σε κάθε περίπτωση είναι καλό που γίνεται αυτή συζήτηση, καθώς θα δώσει την ευκαιρία σε πολλούς να διευρύνουν τους ορίζοντές τους και να έρθουν σε γόνιμη επαφή με νέα γνώση, αρκεί βέβαια αυτή η συζήτηση να γίνεται καλόπιστα και στις σωστές ιστορικές βάσεις.
Γιατί ο Τασάκης Ταβουλάρης, δεν ήταν ένας απλός πολίτης που μπορεί να «θεωρείται αθώος μέχρι αποδείξεως του εναντίου».
Ο Τασάκης Ταβουλάρης ήταν μια ιστορική προσωπικότητα που έχει κριθεί με βάση την επιστημονική ιστορική έρευνα και συγκεκριμένα γεγονότα και ντοκουμέντα (και όχι προσωπικές απόψεις) ως ΕΝΟΧΟΣ.

– Δεν ήταν απλώς ένας δωσίλογος (άλλωστε ο όρος δωσίλογος έχει τύχει δυστυχώς υπερβολικής και καταχρηστικής εφαρμογής σε πολλές περιπτώσεις), αλλά ήταν ένας εκ των εμπνευστών της δημιουργίας των Ταγμάτων Ασφαλείας, καθώς και ο υπεύθυνος της επανίδρυσης και επάνδρωσης της «Ειδικής Ασφάλειας» με άτομα του υποκόσμου και κακοποιούς.

– Δεν ήταν απλώς ένας Υπουργός των Κατοχικών Κυβερνήσεων, αλλά ο εντολέας της «ΕΚΤΕΛΕΣΗΣ ΤΩΝ 17» στις 22 Απριλίου 1944, της πρωτοφανούς εκτέλεσης 17 Ελλήνων χωρίς καταδικαστική απόφαση!

– Δεν «εξαφανίστηκε» ούτε συνελήφθη από τους Γερμανούς εξαιτίας κάποιας αντικατοχικής του δραστηριότητας, αλλά τους ακολούθησε μετά την απελευθέρωση της Ελλάδας μαζί με άλλους ομοϊδεάτες του, μετέχοντας ως Υπουργός στην αποκαλούμενη Εθνική Κυβέρνηση των Ελλήνων Εθνικοσοσιαλιστών (γνωστής και ως κυβέρνησης Τσιρονίκου) στην Αυστρία, έως τη σύλληψή τους από τον αμερικάνικο στρατό τον Ιούνιο του 1945.

– Και κυρίως ΚΑΤΑΔΙΚΑΣΤΗΚΕ από το Ειδικό Δικαστήριο Δωσιλόγων ερήμην σε ισόβια και στέρηση των πολιτικών του δικαιωμάτων, από το ίδιο δικαστήριο που αθώωσε αρκετούς κατηγορηθέντες ως δωσίλογους και στελέχη των Κατοχικών Κυβερνήσεων, και όπου μάλιστα κανένας δεν κατέθεσε το παραμικρό υπέρ του, παρότι παρόντες ήταν οι περισσότεροι πολιτικοί της κυβέρνησης της Μέσης Ανατολής, με την οποία «ισχυρίζονται» κάποιοι ανερυθρίαστα πως είχε επαφές και συνεργασία.
Σε κάθε περίπτωση, με βάση την έως τώρα ιστορική έρευνα, έχει ΑΠΟΔΕΙΧΘΕΙ πως ο Τασάκης Ταβουλάρης ήταν ένας ΠΡΟΔΟΤΗΣ της Πατρίδας μας και, παρόλη τη χρήσιμη συζήτηση επί του θέματος, φαίνεται πως θα χρειαστεί αρκετή προσπάθεια και ισχυρά ντοκουμέντα για μια τόσο ριζική ιστορική αναθεώρηση, πόσο μάλλον για να τοποθετηθεί στο (ωιμέ) «πάνθεο των εθνομαρτύρων»!

<—>

Εκεί όμως που κυρίως θα διαφωνήσω με το φίλτατο πρόεδρο του Δικηγορικού Συλλόγου Ζακύνθου, είναι στο τέλος της δημοσίευσής του όπου, κάνοντας χρήση του χαρακτηρισμού της Ζακύνθου ως «Νησί των Δικαίων» (τον οποίο επάξια κέρδισε για το εκπληκτικό κατόρθωμα της διάσωσης ΟΛΩΝ των Εβραίων κατοίκων της κατά την Κατοχή), καλεί να είμαστε «Δίκαιοι» απέναντι στις απόψεις συγκεκριμένων προσώπων που πρωταγωνίστησαν στη δημόσια ζωή του τόπου μας κατά τα μεταπολεμικά χρόνια.
Θεωρώ πως τα Δημόσια Πρόσωπα δεν πρέπει να αντιμετωπίζονται σε καμία περίπτωση ως «ιερά τοτέμ», αλλά να τυγχάνουν κριτικής αντιμετώπισης για όλο το δημόσιο βίο τους, τις απόψεις τους και τις πράξεις τους. Αυτός άλλωστε είναι και ο θεμέλιος λίθος της Δημοκρατίας.

<—>

Αν παρόλα αυτά θέλουμε να χαρακτηρίσουμε με έναν όρο τις μετακατοχικές συνθήκες στη Ζάκυνθο, θα ταίριαζε καλύτερα ο όρος «Νησί της Συγχώρεσης και της Αδελφοσύνης».
Γιατί στη Ζάκυνθο έλαβε χώρα το σημαντικότερο ίσως γεγονός της σύγχρονης πολιτικής ιστορίας της πατρίδας μας, όταν όλες οι πολιτικές παρατάξεις συμφώνησαν και κατάφεραν να είμαστε κατά πως φαίνεται το μόνο μέρος της Ελλάδας που δεν είχαμε εμφύλιο πόλεμο!
Ένα πραγματικά συγκλονιστικό γεγονός, μια πραγματικά θαρραλέα πολιτική πράξη που δεν έχει αναδειχθεί (με ευθύνη πολλών) στο ύψος που της ταιριάζει.

Μια πολιτική πράξη που πιστώνεται σε όλες τις παρατάξεις του νησιού και τους επικεφαλής τους, αν και ομολογουμένως, λόγω συνθηκών, όχι τόσο στους εκπροσώπους της καθεστηκυίας τάξης που συνέχισαν να απολαμβάνουν τις προπολεμικές προνομιακές συνθήκες διαβίωσής τους, και να συμμετέχουν στη δημόσια και επαγγελματική ζωή χωρίς κανένα περιορισμό και κανένα «στίγμα», όσο σε δυο θαρραλέους εκ των πολιτικών ηγετών του ΕΑΜ και της Αριστεράς.

Αυτούς που έβαλαν τις αρχές του ουμανισμού, της αδελφοσύνης και της φιλοπατρίας πάνω από τις όποιες «ιδεολογικές» επιταγές και πολιτικές σκοπιμότητες.
Αυτούς που ενδεχομένως είχαν τόσα να χάσουν, αλλά είχαν το σθένος, παρότι θύματα, να συγχωρήσουν τους θύτες τους (μεταξύ των οποίων και τον Χ-ίτη Ποταμίτη) και να συνεχίσουν να συνυπάρχουν μαζί τους.
Αυτούς που, σε τελική ανάλυση, τη συμβολή τους αυτή, με την οποία έσωσαν τόσους Ζακυνθινούς, δεν την αντάλλαξαν με ανταμοιβές και αξιώματα, παρά με την ιδιαίτερη τιμή να αποτελούν τους δυο μοναδικούς ίσως συμπολίτες μας που εστάλησαν και δεύτερη φορά σε εξορία!
Εκ μέρους της μη κομμουνιστικής Αριστεράς, ο Λάμπρος Ζήβας, και εκ μέρους του ΚΚΕ, ο πολιτικός αρχηγός του ΕΑΜ με το χαλασμένο μάτι, ο γνωστός και ως «Κίτσος». Αλλά αυτή είναι μια ιστορία που θα διηγηθούμε κάποια άλλη φορά…

<—>

Δρ. Τζανέτος Πομόνης
Μηχανικός Η/Υ – Σύμβουλος Ανάπτυξης
Αντιπρόεδρος Συλλόγου Μηχανικών Διπλωματούχων Ανωτάτων Σχολών Ζακύνθου, μέλος της Ν.Ε. ΣΥΡΙΖΑ Ζακύνθου