Στην περίπτωση της επιλογής προϊσταμένων οργανικών μονάδων δεν δικαιολογείται απόκλιση από την αρχή της αξιοκρατίας, αφού κανείς λόγος δημοσίου συμφέροντος μπορεί, ενόψει της φύσεως και των σκοπών που επιτελεί η σχετική διαδικασία, να τη δικαιολογήσει.

Η πρόσληψη στον e-ΕΦΚΑ, γενικών διευθυντών και διευθυντών από τον ιδιωτικό τομέα, που προβλέπεται στο νομοσχέδιο, που ψηφίστηκε την περασμένη Πέμπτη στη βουλή, ξεσήκωσε θύελλα αντιδράσεων, τόσο από τους κοινωνικούς φορείς(ΑΔΕΔΥ, απόφοιτοι Εθνικής Σχολής Δημόσιας Διοίκησης κλπ), όσο και από την αντιπολίτευση.

Είναι η πρώτη φορά στην ιστορία της Δημόσιας Διοίκησης, που προβλέπεται σχετική διαδικασία. Η πρόσληψη μετακλητών υπαλλήλων, που ήταν κάτι το σύνηθες μέχρι σήμερα, δεν έχει καμία σχέση με αυτό που περιγράφεται στον νέο νόμο (πια), καθότι οι μετακλητοί υπάλληλοι, δεν στελεχώνουν αφενός διευθυντικές θέσεις και αφετέρου, στις υπηρεσίες ή στα Υπουργεία, που προσλαμβάνονται(ως σύμβουλοι ή επιστημονικοί συνεργάτες κλπ) δεν έχουν το «δικαίωμα υπογραφής».

Αυτή είναι μια ειδοποιός διαφορά, σε σχέση με το νέο καθεστώς, που εγκαθιδρύει η κυβέρνηση, επιλογή που αναμένεται να δημιουργήσει πολλά προβλήματα στις υπηρεσίες του ΕΦΚΑ, αλλά θα αποτελέσει και αντικείμενο συνταγματικού ελέγχου, από τα αρμόδια δικαστήρια.

Χαρακτηριστικές είναι οι επιφυλάξεις που διατυπώνονται από την επιστημονική επιτροπή της βουλής ως προς το άρθρο 3 του νομοσχέδιου. Η επιτροπή αναφέρει επί λέξει:

«Με το άρθρο 3 οργανώνεται εκ νέου η διαδικασία επιλογής προϊσταμένων γενικών διευθύνσεων και διευθύνσεων του e-Ε.Φ.Κ.Α., ώστε υποψήφιοι να µμπορούν να είναι ιδιώτες και δημόσιοι υπάλληλοι ή λειτουργοί ή εργαζόμενοι σε εν γένει φορείς του δημοσίου τομέα. Κατά τούτο, επισημαίνεται ότι οι προϊστάμενοι γενικής διεύθυνσης και διεύθυνσης του εν λόγω φορέα δεν είναι όργανα της διοίκησής του, αλλά υπάλληλοι νομικού προσώπου και ότι, επομένως, υπόκεινται στις διατάξεις του άρθρου 103 του Συντάγματος. Στην περίπτωση κατά την οποία επιλεγούν για τις οικείες θέσεις, ιδιώτες ή πρόσωπα που δεν είναι δημόσιοι υπάλληλοι, καθιδρύεται έννομη σχέση δημοσίου δικαίου, τα διοριζόμενα δε πρόσωπα αποκτούν την ιδιότητα του δημοσίου υπαλλήλου επί θητεία.

Ως προς τη δυνατότητα στελέχωσης της δημόσιας διοίκησης µε προσωπικό επί θητεία, έχει διαμορφωθεί πάγια νομολογία της Ολομέλειας του Συμβουλίου της Επικρατείας, κατά την οποία, από τις διατάξεις του άρθρου 103 του Συντάγματος «συνάγεται ότι οι οργανικές θέσεις του προσωπικού των δημοσίων εν γένει υπηρεσιών και των νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου κατ’ αρχήν, απαιτείται να πληρούνται µε τακτικούς υπαλλήλους, δεν αποκλείεται όμως και η πλήρωση αυτών, εξαιρετικώς, µε υπαλλήλους επί θητεία, οι οποίοι κατά τη διάρκεια της θητείας τους απολαύουν όλων των εγγυήσεων της µμονιμότητας. Η παρέκκλιση όμως αυτή από τον κανόνα περί πληρώσεως των οργανικών θέσεων µε τακτικούς υπαλλήλους είναι ανεκτή συνταγματικώς, αν δικαιολογείται από την ιδιάζουσα φύση, την ειδική από- στολή και το περιεχόμενο των αρμοδιοτήτων ορισμένης υπηρεσίας ή θέσεως, κατά την κρίση γι’ αυτό του νομοθέτη, του κύρους των σχετικών διατάξεων ελεγχοµένου συνταγματικώς υπό την ως άνω έννοια.» (ΟλΣτΕ 956/2011, 1849/2008, 1770/1983 κ.ά). Δικαιολογητική βάση του ανωτέρω κανόνα είναι η διασφάλιση της αδιατάρακτης λειτουργίας της δημόσιας υπηρεσίας. Υπό το φως των ανωτέρω, φαίνεται να απαιτείται ειδική αιτιολόγηση της πλήρωσης συλλήβδην όλων των θέσεων προϊσταμένων γενικών διευθύνσεων και διευθύνσεων του e-Ε.Φ.Κ.Α., κατ’ αναφοράν προς «την ιδιάζουσα φύση, την ειδική αποστολή και το περιεχόμενο των αρμοδιοτήτων ορισμένης υπηρεσίας ή θέσεως», στοιχείο το οποίο, κατά τα ανωτέρω, υπόκειται σε δικαστικό έλεγχο.».

Με απλά λόγια η επιστημονική επιτροπή της βουλής, εγκαλεί την κυβέρνηση, γιατί δεν παραθέτει για ποιο λόγο προβλέπει στο νόμο, την δυνατότητα στελέχωσης από ιδιώτες όλων(!) των διευθύνσεων του e-ΕΦΚΑ. Είναι μήπως όλες οι διευθύνσεις «προβληματικές» και απαιτείται να στελεχωθούν με ιδιώτες από την αγορά; Ο ΕΦΚΑ στελεχώνεται από 256 περίπου διευθυντές και γενικούς διευθυντές. Υπάρχει αιτιολογική βάση στην δυνατότητα άπαντες να στελεχωθούν με ιδιώτες; Ποια είναι η «ιδιάζουσα φύση» των εργασιών των διευθύνσεων που δεν μπορεί να αποτελέσει υπόθεση των εν ενεργεία δημοσίων υπαλλήλων; Υπάρχει κάποιο «τεκμήριο αριστείας» άραγε υπέρ του των στελεχών, του ιδιωτικού τομέα; Φταίνε πάλι «οι τεμπέληδες και ανίκανοι» δημόσιοι υπάλληλοι; Πως επηρεάζεται η λειτουργιά του ΕΦΚΑ και των υφιστάμενων διευθυντικών στελεχών από την τεράστια έλλειψη προσωπικού, από την οποία υποφέρει ο ΕΦΚΑ και πως αυτή επηρεάζει, την απόδοση τους; Πότε τελικά μπει ένα τέλος σε όλες αυτές τις ύποπτες ιδεοληψίες;

Τα προβλήματα συνταγματικής φύσης, δεν σταματούν εδώ:

Οι θέσεις Προϊσταμένων Διευθύνσεων και Γενικών Διευθύνσεων αφορούν αμιγώς δημοσιοϋπαλληλικά καθήκοντα, στο πλαίσιο της καθημερινής διοικητικής δράσεως που ασκούνταν πάντοτε από τους μόνιμους, υπηρετούντες υπαλλήλους του e-ΕΦΚΑ. Τα καθήκοντα αυτά, λόγω της άμεσης σχέσεώς τους με τις συνταγματικές αρχές της διοικητικής αντικειμενικότητας και αποτελεσματικότητας, πρέπει να ασκούνται αποκλειστικώς από τους υπαλλήλους του Δημοσίου, που έχουν επιλεγεί βάσει των αρχών του κράτους δικαίου, της ισότητας και της αξιολογήσεως των τυπικών και ουσιαστικών τους προσόντων.

Οι θέσεις Προϊσταμένων Διευθύνσεων και Γενικών Διευθύνσεων δεν βρίσκονται εκτός της υπαλληλικής ιεραρχίας ώστε να δικαιολογείται η στελέχωσή τους με μετακλητούς υπαλλήλους. Η πρόβλεψη συνεπώς για κάλυψη των θέσεων αυτών που ανέκαθεν αποτελούν οργανικές θέσεις επιπέδου ευθύνης, ευρισκόμενες εντός της υπαλληλικής ιεραρχίας από μετακλητούς υπαλλήλους έρχεται σε αντίθεση με το άρθρο 103 Σ που προβλέπει ρητώς την στελέχωση των δημοσίων υπηρεσιών από τακτικούς υπαλλήλους που συνδέονται με έννομη σχέση δημοσίου δικαίου με αυτές και όχι ιδιωτικού.

Με τον τρόπο αυτό η παρ.1 και 2 του άρθρου 3 του νομοσχεδίου που ορίζουν αφ’ ενός μεν ότι οι θέσεις Προϊσταμένων Διευθύνσεων και Γενικών Διευθύνσεων θα καλυφθούν από μετακλητούς, αφετέρου η επιλογή τους θα χωρέσει κατόπιν απόφασης του Διοικητικού Συμβουλίου του e-Ε.Φ.Κ.Α. με την οποία θα καθοριστούν τα κριτήρια επιλογής και η μοριοδότηση των υποψηφίων, τα απαιτούμενα ανά θέση τυπικά και ουσιαστικά προσόντα κατά παρέκκλιση από τη διαδικασία αξιολόγησης και επιλογής υποψηφίων, συμπεριλαμβανομένης τυχόν συνέντευξης αντίκεινται στο άρθρο 103 παρ.1,2,3,5 και 7 Συντ. αφού επιτρέπουν τον διορισμό μετακλητών υπαλλήλων χωρίς διενέργεια διαγωνισμού ή κατόπιν επιλογής μετά από έλεγχο ανεξάρτητης αρχής οι οποίοι, ενόψει των αρμοδιοτήτων και των καθηκόντων τους σε θεσμοθετημένες θέσεις ευθύνης, βρίσκονται εντός της υπαλληλικής ιεραρχίας του e-ΕΦΚΑ. Το άρθρο 3 συνεπώς του υπόψη σχεδίου νόμου παραβιάζει ευθέως την αρχή της αξιοκρατίας, της ισότητας και της διαφάνειας, αφού επιτρέπει την πρόσληψη υπαλλήλων σε μόνιμες θέσεις ευθύνης επιπέδου Δ/νσεως-Γενικής Δ/νσεως χωρίς την διενέργεια διαγωνισμού ή επιλογής κατόπιν ελέγχου του ΑΣΕΠ.

Με τον τρόπο το άρθρο 3 του νομοσχεδίου παραβιάζει το σύστημα της πολιτικώς ουδέτερης Διοικήσεως που κατοχυρώνεται στην παρ.1 του άρθρου 103 Συντ. (διάταξη η οποία στοιχεί προς τις διατάξεις των άρθρων 29 παρ. 3, 56 και 57 παρ. 3 του Συντάγματος), ήτοι Διοικήσεως της οποίας η οργάνωση και στελέχωση παρέχει τις εγγυήσεις αντικειμενικής εκτελέσεως του νόμου, συμφώνως προς την θεμελιώδη αρχή του Κράτους Δικαίου.

Τέτοιες βασικές εγγυήσεις είναι ότι: α) η οργάνωση της Διοικήσεως στηρίζεται κατ’ αρχήν επί της οργανικής θέσεως ως ελαχίστου μορίου αυτής, η έννοια δε της οργανικής θέσεως είναι αρρήκτως συνδεδεμένη με αντίστοιχη διοικητική αρμοδιότητα η οποία πληροί διαρκή ανάγκη του κράτους, β) οι οργανικές θέσεις διαρθρώνονται σε ιεραρχία, η οποία, ανεξαρτήτως της βαθμολογικής συνθέσεώς της, εξικνείται πάντως μέχρι της κορυφαίας αμιγώς διοικητικής αρμοδιότητος («ανωτάτης θέσεως»), γ) στην ιεραρχία αυτή διορίζονται και σταδιοδρομούν μόνιμοι δημόσιοι υπάλληλοι, ήτοι πρόσωπα που έχουν εξειδικευμένη επαγγελματική κατάρτιση και υπόκεινται σε ειδικό καθεστώς δημοσίου δικαίου. Με τον τρόπο αυτό, η μονιμότητα των δημοσίων υπαλλήλων αποτελεί εγγύηση που έχει τεθεί όχι μόνον υπέρ αυτών, αλλά και προς δημιουργία υπαλληλικού σώματος, δρώντος ανεξαρτήτως κυβερνητικών εναλλαγών, σε ασφάλεια και σύμφωνα με τις επιταγές του νόμου και, συνεπώς, απαλλαγμένου κομματικών επιρροών και επεμβάσεων, χάριν και της θεμελιώδους αρχής της συνεχούς λειτουργίας των διοικητικών υπηρεσιών.

Η απαρέγκλιτη τήρηση της αρχής της αξιοκρατίας κατά τη διαμόρφωση κάθε συστήματος επιλογής προϊσταμένων οργανικών μονάδων, είναι συνταγματικά επιβεβλημένη.

Ο κοινός νομοθέτης διαθέτει βέβαια την ευχέρεια να προσδιορίζει κάθε φορά τις διαδικασίες και τα κριτήρια επιλογής, που θεωρεί ότι συνάδουν επαρκέστερα με την εν λόγω συνταγματική αρχή. Η ευχέρεια αυτή δεν είναι ωστόσο απεριόριστη.

Ένα σύστημα επιλογής, το οποίο, ενόψει των δεδομένων της κοινής πείρας, δεν διασφαλίζει την αξιοκρατία, αντίκειται ευθέως στο Σύνταγμα.

Τυχόν παρεκκλίσεις από τον κανόνα πρέπει να δικαιολογούνται από λόγους δημοσίου συμφέροντος. Στην περίπτωση της επιλογής προϊσταμένων οργανικών μονάδων δεν δικαιολογείται απόκλιση από την αρχή της αξιοκρατίας, αφού κανείς λόγος δημοσίου συμφέροντος μπορεί, ενόψει της φύσεως και των σκοπών που επιτελεί η σχετική διαδικασία, να τη δικαιολογήσει.

(Ο Διονύσης Τεμπονέρας είναι Δικηγόρος – Εργατολόγος)

πηγή ieidiseis.gr