γράφει ο Κωστής Χατζημιχάλης στην ΕΠΟΧΗ

Τον Οκτώβριο του 2020. με τη Βουλή σε υπολειτουργία και όλους εμάς κλεισμένους μέσα λόγω πανδημίας, ο κ. Κωστής Χατζηδάκης, τότε υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, έφερε νομοσχέδιο για την οριστική πώληση της ΛΑΡΚΟ και την εγκατάσταση διαχειριστή. Ολοκληρώνεται έτσι η μακρόσυρτη «οικονομική δολοφονία» που άρχισε το 1989 ως ένας ακόμη κρίκος στην υφαρπαγή γης και δημόσιας περιουσίας στην Ελλάδα. Με περιόδους κερδοφορίας και μεγάλων ζημιών, με τρία μεταλλεία σε Εύβοια, Φθιώτιδα και Καστοριά και το εργοστάσιο στη Λάρυμνα, με 1.080 άμεσα εργαζόμενους και 2.500 έμμεσα, με παρουσία σε 6 νομούς της χώρας, με εκτιμώμενη αξία κοιτασμάτων σιδηρονικελίου 20 δισ. δολάρια, η «προβληματική» ΛΑΡΚΟ ήταν το 2014 μια από τις 5 μεγαλύτερες στον κόσμο και η μοναδική σε ΕΕ. Η στρατηγική που ακολούθησαν ΝΔ και ΠΑΣΟΚ ήταν η γνωστή: μετατροπή μιας κερδοφόρας εξαγωγικής επιχείρησης σε ζημιογόνα, η οποία στη συνέχεια στραγγαλίζεται από τα δάνεια, δεν έχει κεφάλαια για εκσυγχρονισμό, υποβαθμίζεται η αξία της και τελικά υφαρπάζεται από τους «γύπες που περιμένουν». Κατάληξη που έχουμε δει σε όλες τις μεγάλες εμβληματικές ιδιωτικές επιχειρήσεις, όπως η Ολυμπιακή, που πέρασαν στο δημόσιο στα τέλη της δεκαετίας του 1980, με τον κ. Χατζηδάκη πάντα σε ρόλο-κλειδί.

Για την περίπτωση της ΛΑΡΚΟ έχουν γραφτεί πολλά καλά σχετικά άρθρα¹. Σε αυτά περιγράφεται η ίδρυσή της το 1963 από τον Μποδοσάκη, η εισαγωγή του σιδηρονικέλιου στην παγκόσμια αγορά το 1976, η μετατροπή της από το 1990 σε περίπτωση-υπόδειγμα κακοδιαχείρισης από παράγοντες της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ, με δεκάδες προσλήψεις ημετέρων μεταξύ των οποίων και ο Θ. Σκρέκας, πατέρας του νυν υπουργού της ΝΔ, περιώνυμος για λανθασμένους χειρισμούς management αλλά με μισθό 9.000/μήνα. Με τα μνημόνια, η ΛΑΡΚΟ περνάει στο ΤΑΙΠΕΔ με 55%, με άλλους συν-ιδιοκτήτες την Τράπεζα της Ελλάδος με 33% και τη ΔΕΗ με 11%. Η παλιά μέθοδος επεξεργασίας του μεταλλεύματος που χρησιμοποιεί είναι ιδιαίτερα ενεργοβόρα γιατί εκτός από λιγνίτη καταναλώνει πολλή ηλεκτρική ενέργεια. Θα περίμενε κανείς η ΔΕΗ ως συν-ιδιοκτήτης να δίνει καλύτερη τιμή ρεύματος, κάνει όμως το αντίθετο: το χρεώνει 73 ευρώ/MWh με αποτέλεσμα τα υψηλά χρέη, ενώ στο Αλουμίνιο της Ελλάδας (συμφερόντων Μυτιλιναίου) το χρεώνει 28-32 ευρώ.

Η ΕΕ το 2014, στο πλαίσιο του μνημονιακού στραγγαλισμού, επιβάλλει εξοντωτικό πρόστιμο 136 εκατ. ευρώ γιατί θεώρησε ως κρατική ενίσχυση η οποία νοθεύει τον ευρωπαϊκό ανταγωνισμό, τη συμμετοχή του δημοσίου σε μια αύξηση μετοχικού κεφαλαίου της εταιρείας. Σήμερα η ΝΔ δικαιολογεί την πώληση της ΛΑΡΚΟ επειδή είναι χρεωμένη σε ΔΕΗ, ΑΤΕ, ΟΑΕ και ΕΦΚΑ και το πρόστιμο της ΕΕ πιέζει το κράτος. Παρά την παράταση της διάρκειας Ειδικής Διαχείρισης που ψήφισε η κυβέρνηση την περασμένη Πέμπτη, υπάρχουν πέντε σοβαρότεροι λόγοι που την κάνουν να βιάζεται. Ας τους δούμε.

1) Το ευνοϊκό θεσμικό περιβάλλον από τους νεοφιλελεύθερους νόμους της ΝΔ και ειδικότερα: α) η τριχοτόμηση της εταιρίας το 2014 από την κυβέρνηση Σαμαρά, β) οι πρόσφατοι αντεργατικοί νόμοι με την κατάργηση των συλλογικών συμβάσεων και των απεργιών, και γ) ο ειδικός νόμος για τη ΛΑΡΚΟ, Φεβρουάριος 2020, ο οποίος περιλαμβάνει κρίσιμες εξαιρέσεις στον Μεταλλευτικό Κώδικα, ιδιαίτερα ευνοϊκές για τον μελλοντικό αγοραστή. Η πρόσφατη παράταση νομιμοποιεί και τα χιλιάδες «βαριά» βιομηχανικά αυθαίρετα της επιχείρησης.

2) Η προβλεπόμενη σταθερή αύξηση της τιμής του νικελίου στην παγκόσμια αγορά επειδή είναι απαραίτητο στις μπαταρίες των ηλεκτροκίνητων αυτοκινήτων, την νέα διεθνή φρενίτιδα.  Η Ελλάδα έχει το 90% των γνωστών αποθεμάτων νικελίου στην ΕΕ και το υπόλοιπο 10% η Φιλανδία. Με νέες τεχνολογίες εξόρυξης και ανάκτησης του νικελίου, τα αποθέματα μπορεί να πολλαπλασιαστούν. Επιπλέον, το ελληνικό μετάλλευμα περιέχει και κοβάλτιο που έχει τιμή τριπλάσια από το νικέλιο, αλλά η τεχνολογία που χρησιμοποιεί σήμερα η ΛΑΡΚΟ δεν μπορεί να το ανακτήσει, κάτι που κάνουν ανέξοδα οι αγοραστές των προϊόντων της σε Γερμανία, Βέλγιο και Ιταλία.

3) Το νικέλιο και το κοβάλτιο έχουν χαρακτηριστεί από την ΕΕ ως ορυκτά στρατηγικού χαρακτήρα και από το 2019 χρηματοδοτεί 12 χώρες για τη δημιουργία καθετοποιημένων βιομηχανιών μπαταριών, ώστε να περιοριστεί η εξάρτηση από το εξωτερικό, κυρίως από Κίνα. Η Ελλάδα ανήκει στις παραπάνω χώρες αλλά δεν μπορεί να συμμετάσχει στο πρόγραμμα επειδή η ΛΑΡΚΟ δεν είναι ιδιωτική εταιρία. Ο νέος αγοραστής θα αξιοποιήσει το ευνοϊκό ευρωπαϊκό καθεστώς όπως και επιπλέον κονδύλια από το Ταμείο Ανάκαμψης. Ενδιαφέρον για την αγορά έχουν εκδηλώσει 4 ξένοι και 2 ελληνικοί όμιλοι, η ΓΕΚ-ΤΕΡΝΑ και η Μυτιληναίος. Η νέα παράταση ίσως φέρει και άλλους ενδιαφερόμενους.

4) Το μεγαλύτερο οικονομικό ενδιαφέρον έχουν τα τρία μεταλλεία γιατί το εργοστάσιο είναι παλιό, έχει υψηλό κόστος για εκσυγχρονισμό όπως και για την απαραίτητη περιβαλλοντική αναβάθμιση επειδή τα απόβλητα ρυπαίνουν χρόνια τώρα τον Ευβοϊκό. Είναι πιθανό να πωληθούν ξέχωρα τα μεταλλεία από το εργοστάσιο και ο νέος αγοραστής να μεταφέρει την παραγωγή στο Καβάνταρσι της Βόρειας Μακεδονίας. Εκεί λειτουργεί εργοστάσιο ισραηλινών συμφερόντων παραγωγής σιδηρονικελίου, μικρότερης δυναμικότητας αλλά πιο σύγχρονο. Παρόμοια εξέλιξη θα μειώσει το συνολικό κόστος του προϊόντος, γιατί θα μπορεί να φτάσει με σιδηρόδρομο ταχύτερα και φτηνότερα στους αγοραστές. Σήμερα, η ΛΑΡΚΟ χρησιμοποιεί πλοία τα οποία διασχίζοντας την Μεσόγειο εκφορτώνουν στο Ρότερνταμ και μεταφορτώνουν τα προϊόντα σε σιδηρόδρομο.

5) Οι ενδιαφερόμενοι αγοραστές πιέζουν την κυβέρνηση να επισπεύσει την πώληση ενόψει μελλοντικών εκλογών. Το σημερινό θετικό momentum για πώληση της ΛΑΡΚΟ θα υπονομευτεί από την προεκλογική περίοδο και, ακόμη χειρότερα, από πιθανή ακυβερνησία. Η αβεβαιότητα διευρύνεται από την γενικότερη σύγκρουση ΗΠΑ/ΝΑΤΟ-Ρωσίας, όχι μόνο λόγω Ουκρανίας. Η Ρωσία καλύπτει το μεγαλύτερο μέρος της ευρωπαϊκής ζήτησης σε νικέλιο και ένα εμπάργκο ρωσικών προϊόντων θα ανεβάσει κατακόρυφα τις τιμές του αντίστοιχου  ελληνικού.

Οι «άριστοι» της ΝΔ πιέζονται από τα παραπάνω και αδιαφορούν για τους εργαζόμενους αναγγέλλοντας την απόλυση τους και την εκδίωξη 300 από τις κατοικίες τους στη Λάρυμνα. Αδιαφορούν επίσης για την υφαρπαγή ενός μοναδικού πλούτου του τόπου μας αγνοώντας τη στρατηγική σημασία του στην εθνική και περιφερειακή ανάπτυξη. Ενώ μιλούν και διαφημίζουν την 4^η βιομηχανική ανάπτυξη, με τις ενέργειες τους οπισθοδρομούν τη χώρα και τις περιφέρειες της στον 19^ο αιώνα: ιδιώτες εκμεταλλεύονται τα πλούσια μεταλλευτικά αποθέματα, τα εξάγουν χωρίς επεξεργασία αφήνοντας στον τόπο ελάχιστα κέρδη, κατεστραμμένη γη από τους ρύπους και εξαθλιωμένους εργαζόμενους. Η νεοδημοκρατική φαντασία για την ανάπτυξη εκστασιάζεται από τις λιγοστές startups του καπιταλισμού της πλατφόρμας που εξαγοράζονται και αγνοεί τις γηγενείς παραγωγικές βάσεις-στήριγμα μιας βιομηχανικής πολιτικής. Εκτιμώ ότι ο σημερινός ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ δεν μπορεί να τους σταματήσει ή να αλλάξει την αναπτυξιακή στρατηγική, υπάρχει και η συμφωνία με την ΕΕ το 2019. Εύχομαι να διαψευστώ.     

Σημείωση:

1. Ενδεικτικά αναφέρω τα άρθρα των: Αλ. Γαστεράτος (2019) «Ο πύρινος γίγαντας που τρώει τα παιδιά του», Thepressproject, 10/8/19, Ντ. Δασκαλοπούλου, Α. Χατζηγεωργίου (2020) «ΛΑΡΚΟ: Ανατομία ενός οικονομικού εγκλήματος», Εφημερίδα Συντακτών 18/10/20, Λεων. Βατικιώτης (2020) «Δίνουν στη ΛΑΡΚΟ τη χαριστική βολή», Δημοσιογραφία τ. 22, χειμώνας, του ιδίου συνέντευξη στο Κόκκινο, 5/2/22, Ν. Γουρλάς (2021) «Η διαχρονική προαγγελία θανάτου της ΛΑΡΚΟ», Red Line, 21/11/21, Α. Ζούντα, Α. Πετρόπουλου (2022) «Στην τούρτα Χατζηδάκη και η ΛΑΡΚΟ», Αυγή 2/2/22.

——————————————————-

Ο Κωστής Χατζημιχάλης είναι μαρξιστής γεωγράφος, ομότιμος καθηγητής στο Τμήμα Γεωγραφίας του Χαροκόπειου Πανεπιστημίου.