γράφει ο Νίκος Γράψας*

Πολιτισμός είναι…

…όλες οι Τέχνες στο σχολείο, όχι η κατάργησή τους
…η αύξηση του ελεύθερου χρόνου, όχι η αύξηση της ανεργίας
…πρόσβαση στα μέσα επικοινωνίας για όλους, όχι ο αποκλεισμός των μη κυβερνητικών πολιτών
…η ενίσχυση της προστασίας του περιβάλλοντος, όχι η κατάργηση των προστατευόμενων περιοχών
...η αναγνώριση και αξιοποίηση όλων των καλλιτεχνών, όχι η απαξίωση, τα κλειστά θέατρα και η απαγόρευση της ελεύθερης έκφρασης
...οι ελεύθεροι δρόμοι, όχι οι μπλοκαρισμένοι από δυνάμεις καταστολής και και ζαρντινιέρες
...η ένταξη του ξένου, του ανέστιου στη νέα του χώρα, όχι ο αποκλεισμός και η εκμετάλλευσή του
…η εξασφάλιση του νερού ως δημόσιου αγαθού για όλους, όχι η εμπορευματοποίησή του

Όλες, κυριολεκτικά όλες, οι πρόσφατες πρωτοβουλίες και αποφάσεις της ελληνικής συντηρητικής και νεοφιλελεύθερης, “οριενταλικής” κυβέρνησης έχουν χαρακτηριστεί από το πλήθος των ελλήνων καλλιτεχνών, διανοουμένων και πανεπιστημιακών διοικητικών οργάνων, εμμέσως ή αμέσως, ως απολίτιστες. Πολιτισμός, παιδεία, περιβάλλον, εργασία, μεταναστευτικό, δημόσιος βίος έχουν μετατραπεί σε πεδία εφαρμογής των πιο ακραίων συντηρητικών και αναχρονιστικών ιδεών που προσβάλλουν μια ολόκληρη χώρα που θέλει να λέγεται, και να είναι, σύγχρονη και ευρωπαϊκή.

Τελευταίοι στις δαπάνες για τον Πολιτισμό. Αβέβαιες οι πολιτιστικές δραστηριότητες

Η αβεβαιότητα για την επανεκκίνηση των πολιτιστικών δραστηριοτήτων στην Ελλάδα, ενώ μετράμε ήδη τέσσερεις μήνες ολοκληρωτικής ανεργίας και απραξίας στον χώρο της διοργάνωσης καλλιτεχνικών παραστάσεων σε θέατρα, μουσικές σκηνές και χώρους συναυλιών, έχει καταθλίψει τον καλλιτεχνικό κόσμο και έχει δημιουργήσει τεράστια και δυσεπίλυτα οικονομικά προβλήματα στις χιλιάδες οικογένειες των εργαζομένων.

Σε αυτό το σκοτεινό τοπίο με σβηστά τα φώτα των καλλιτεχνικών σκηνών, έρχεται να προστεθεί η αδράνεια και ανεπάρκεια μιας κυβέρνησης που μπροστά σε ένα τόσο μεγάλο και πολλαπλό πρόβλημα, παραμένει αδιάφορος θεατής. Ελάχιστοι καλλιτέχνες και τεχνικοί θα επιλεγούν, με τρόπο που κανείς δεν ξέρει, και θα επιδοτηθούν από το υπ. Πολιτισμού για να εργαστούν μία φορά αυτό το καλοκαίρι.

Σύμφωνα με τις στατιστικές της Eurostat αυτή η αργή και αβέβαιη επαναφορά των πολιτιστικών δραστηριοτήτων θα επηρεάσει χιλιάδες θέσεις εργασίας σε Ελλάδα αλλά και στην Ευρώπη συνολικά , που το 2018 απασχολούνταν στον τομέα του πολιτισμού περίπου 8,7 εκατομμύρια άτομα, ήτοι το 3,8 % του συνόλου των απασχολουμένων!
Ο πολιτισμός έχει χαρακτηριστεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ως μοχλός ανάπτυξης και απασχόλησης, ως παράγοντας κοινωνικής ένταξης και ως σημαντικό πλεονέκτημα για την ενίσχυση των διεθνών σχέσεων. Την αποκλειστική ευθύνη για τη χάραξη πολιτικής στον τομέα αυτό φέρουν τα κράτη μέλη.

Στη χώρα μας οι δαπάνες για τον πολιτισμό δεν αποτελούν προτεραιότητα. Τα ποσά που διαχειρίζεται το υπ. Πολιτισμού είναι μόλις υποδεκαπλάσια αυτών που δαπανώνται για την Άμυνα. Η Ελλάδα βρίσκεται, μάλιστα, αυτή τη στιγμή στην τελευταία θέση της ευρωζώνης στις δαπάνες για υπηρεσίες πολιτισμού.

Πιο αναλυτικά, για κάθε ευρωπαίο πολίτη οι χώρες συνολικά διέθεσαν 132 ευρώ για πολιτιστικές δραστηριότητες, κι ενώ στο Λουξεμβούργο αυτό το ποσό έφτασε στα 500 ευρώ , στην Ελλάδα δεν ξεπέρασε τα 35 ευρώ, το μικρότερο των 28 χωρών.

Πολιτιστική φτώχεια και πολιτιστικός κατήφορος που δεν παρασύρει μόνο τους εργαζόμενους καλλιτέχνες αλλά και μια κοινωνία ολόκληρη που μένει κυριολεκτικά ‘άφωνη’, ανοχύρωτη πόλη απέναντι σε μια τρισάθλια μαζική υποκουλτούρα των μέσων ενημέρωσης, ελληνικών και ξένων.

Ο ελληνικός κόσμος του Πολιτισμού, Πανεπιστήμια και καλλιτέχνες, σύσσωμος αντιδρά στα πραξικοπήματα της κυβέρνησης σε Παιδεία και Πολιτισμό

Αλλά η αδιαφορία της κυβέρνησης για τις τέχνες και τον πολιτισμό δεν τελειώνει εδώ.
Ακαλλιέργητοι και άμουσοι, προφανώς, οι προεστοί του υπουργείου Παιδείας, αποφάσισαν να καταργήσουν τα μαθήματα αισθητικής παιδείας από το νέο ωρολόγιο πρόγραμμα του Λυκείου, τη Μουσική και το Γραμμικό σχέδιο, ειδικά μαθήματα των πανελληνίων!

Τα ‘περιωπής’ -όπως χαρακτήρισε τα Αρσάκεια σχολεία ο κ. Μπαμπινιώτης- ιδιωτικά σχολεία, δεν θα αφαιρέσουν, βεβαίως, ποτέ τη Μουσική και τα καλλιτεχνικά μαθήματα από τα προγράμματά τους, με συνέπεια να βαθύνει ακόμη περισσότερο η ταξικότητα στην παιδεία. Ένα παιδί από χωριό είναι καταδικασμένο να μην προετοιμαστεί ποτέ για την Αρχιτεκτονική ή την Καλών Τεχνών, αφού ούτε το προαπαιτούμενο για την εισαγωγή μάθημα του σχεδίου δεν θα μπορεί να διδάσκεται εντός σχολείου.

Ακόμη κι αν θεωρηθεί ότι εδώ εκθέτουμε μια προσωπική άποψη για την Παιδεία , ο αιφνιδιασμός των συγκεκριμένων παρεμβάσεων του υπουργείου θέτει ζήτημα λειτουργίας της δημοκρατίας.

Σύμφωνα με την UNESCO και τη Διεθνή Ένωση για τις Τέχνες στην Εκπαίδευση (World Alliance for Arts in Εducation–WAAE), η Τέχνη είναι ουσιαστικό στοιχείο μιας ολοκληρωμένης εκπαίδευσης για την πλήρη ανάπτυξη του ατόμου, καθώς οδηγεί στην καλλιέργεια δεξιοτήτων, όπως η δημιουργικότητα, η συνεργασία και η επίλυση προβλημάτων, δεξιοτήτων απαραίτητων για τη μόρφωση πολιτών ανθεκτικών, ανεκτικών στη διαφορετικότητα και την ελευθερία της έκφρασης, με κριτική και πρωτοποριακή σκέψη.

Την κάθετη διαφωνία της με την κατάργηση των Καλλιτεχνικών στο νέο ωρολόγιο πρόγραμμα των Λυκείων ανακοίνωσε η Σύγκλητος της Ανώτατης Σχολής Καλών Τεχνών, καλώντας την ηγεσία του υπ. Παιδείας να επανεξετάσει στην απόφασή της:
“… Η Σύγκλητος της Ανώτατης Σχολής Καλών Τεχνών εκφράζει τη διαφωνία της για την πρόσφατη απόφαση του ΥΠΑΙΘ να καταργήσει τα καλλιτεχνικά μαθήματα των Εικαστικών και της Μουσικής από το Λύκειο, αντί να εξασφαλίσει την επαρκή υλοποίησή τους σε όλη την επικράτεια, όπως αναμενόταν. Τα ποσοτικά στοιχεία που χρησιμοποιήθηκαν ως αιτιολογία για την σχετική απόφαση είναι εμφανώς ελλιπή και ανακριβή, ενώ παράλληλα αποκρύβουν τον μεγάλο αριθμό κενών θέσεων καθηγητών καλλιτεχνικών μαθημάτων, που έχει ως αποτέλεσμα να μην προσφέρεται η δυνατότητα της επιλογή τους σε πολλά Λύκεια της χώρας. Είναι συνταγματική υποχρέωση της πολιτείας να προσφέρει στους μαθητές τα μαθήματα της καλλιτεχνικής παιδείας, καθώς μάλιστα το ελεύθερο και το γραμμικό σχέδιο είναι υποχρεωτικά εξεταζόμενα μαθήματα στις πανελλήνιες εξετάσεις και αφορούν τις προϋποθέσεις εισαγωγής σε τουλάχιστον 15 Πανεπιστημιακά τμήματα των Ελληνικών Πανεπιστημίων.”

Ανάλογη είναι και η ανακοίνωση από το Πανεπιστήμιο Αθηνών :

”… Η Κοσμητεία της Φιλοσοφικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών με έκπληξη διαπίστωσε ότι στο νέο ωρολόγιο πρόγραμμα του Γενικού Λυκείου (ΦΕΚ 2338, τ. Β΄, 15-06-2020) δεν προβλέπεται πλέον διδακτική ώρα για τις Τέχνες, καθώς καταργήθηκαν τόσο η ζώνη επιλεγόμενων μαθημάτων όσο και οι ώρες ερευνητικών δραστηριοτήτων της Α΄ Λυκείου, κατά τη διάρκεια των οποίων οι εκπαιδευτικοί καλλιτεχνικών ειδικοτήτων (εικαστικών, μουσικής και θεατρικής αγωγής–θεατρολογίας) ανέπτυσσαν πληθώρα διαθεματικών δράσεων. Έτσι, δεν φαίνεται να παρέχεται πλέον στους μαθητές και στις μαθήτριες του Γενικού Λυκείου κάποια μορφωτική ευκαιρία στο πεδίο των Τεχνών, ούτε άμεσα, μέσα από τα μαθήματα αισθητικής αγωγής, ούτε έμμεσα, μέσα από σχετικές ερευνητικές δραστηριότητες (projects).

Είναι ασυμβίβαστο οι μαθητές του Λυκείου να εξετάζονται για τις Πανελλήνιες Εξετάσεις εισαγωγής στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση, σε μαθήματα που το Υπουργείο στο νέο Νομοσχέδιο κυριολεκτικά τα καταργεί. Είναι προφανές ότι το μέτρο αυτό θίγει άμεσα, κατά κύριο λόγο, τους ίδιους τους μαθητές του Λυκείου, τους αυριανούς πολίτες της χώρας μας, καθώς και τον κλάδο και τα εργασιακά δικαιώματα των καθηγητών καλλιτεχνικών μαθημάτων. Πέραν τούτου, πιο ανησυχητικό είναι το πνεύμα και η αντίληψη που απορρέει από αυτή την απόφαση. Γιατί, όπως για παράδειγμα, τα μαθηματικά δεν προσφέρονται και δεν αφορούν μόνο στην ανάπτυξη των αυριανών Μαθηματικών και Θετικών Επιστημόνων αλλά και στην ουσιαστική και πλήρη γνωστική και αντιληπτική ανάπτυξη κάθε μαθητή, -ως ένα εγγενές, αναπόσπαστο πεδίο της διαμόρφωσής του-, έτσι ακριβώς και η διδασκαλία των Τεχνών αφορά ουσιαστικά κάθε μαθητή ανεξαρτήτως του μελλοντικού επαγγελματικού προσανατολισμού και των ειδικών ενδιαφερόντων του.”

*Νίκος Γράψας, καθηγητής Μουσικής, Μέλος του ΣΥΡΙΖΑ Ζακύνθου.